“Espainiar” gripea (1918)
“Espainiar” gripea (1918)
“Espainiar” gripea
1918
Gaixotasuna: H1N1 gripea
Patogenoa: A Influenzavirus A H1N1 azpimota
Hildakoak: 50 – 100 milioi
Populazioaren %: % 5
Garaiko populazioa: 1.800 milioi
“Espainiar” gripea
1918
Gaixotasuna: H1N1 gripea
Patogenoa: A Influenzavirus A H1N1 azpimota
Hildakoak: 50 – 100 milioi
Populazioaren %: % 5
Garaiko populazioa: 1.800 milioi
Lehen pandemia globala
Izurria bezain aspaldikoa da gripea: duela 2.400 urte baino gehiago deskribatu zuen Hipokratesek, eta Kolonen bidaiekin iritsi zen Amerikara. 1918koa da, ezbairik gabe, larriena eta ezagunena: mundu mailako lehenbiziko pandemiatzat hartzen da. Munduko populazio osoaren herenari eragin zion, eta hegaztien andui baten mutazioaren ondorioz gertatu zen.
Estatu Batuetako soldaduek Lehen Mundu Gerran egindako bidaiekin hasi zen, eta, Osasunaren Mundu Erakundearen kalkuluen arabera (OME), 50 milioi lagun hil zituen, nahiz eta beste batzuen arabera 100 milioi hildako ere eragin zituen. Hau da, bi mundu gerrak batera baino jende gehiago hil zuen. Espainian, 270.000 hildako utzi zituen, hau da, populazioaren %10-20 inguruko heriotza-tasa. Indian bakarrik 1 eta 2 milioi bitartekoa izan zen hildakoen kopurua kalkuluen arabera.
Lehenbiziko kasua 1918ko martxoan dokumentatu zen Estatu Batuetan (Kansas), baina, Gerra Handian Espainia herrialde neutrala zenez, dokumentatu egin zuen gripe haren garapena. Gripeari buruzko informazioak erruz argitaratu ziren Espainiako prentsan; Gerran parte hartu zuten herrialdeetan, aldiz, zorrozki zentsuratua zegoen gai hori, eta horregatik deitu zitzaion “Espainiar gripea”.
Otis Historical Archives/Wikimedia Commons
Camp Funston-en, Kansasen (Estatu Batuetan) 1918ko gripearen pandemian sorturiko larrialdietako ospitale bat.
Andui hura oso azkar hedatzen zen, eta soldaduak kutsatu ziren gehien. Gerraren azken fasea, gainera, hedatze-faktore bikaina izan zen: etxera itzuli ziren soldaduak. Bigarren olatua izan zen indartsuena, urte bereko udazkenean, eta populazio zibilera ere hedatu zen orduan. Hirugarren eta azken olatua, 1919koa, eta seguruenik immunizatuago zegoen populazio batean, ez zen hain bortitza izan.
Hurrengo grafikoan, Parisen, Berlinen, Londresen eta New Yorken gertatzen den asteko heriotza-tasa erakusten da. Kasu gorakada gripeari dagokio. Honela dio testuak: «Gripe pandemia, heriotza-tasa Estatu Batuetan eta Europan 1918an eta 1919an. Askotariko arrazoiek eragindako heriotzak, asteka, milako urteko tasa baten bidez adierazia.
National Museum of Health and Medicine/Wikimedia Commons
Argazkia: Pandemic Influenza: The Inside Story. Nicholls H, PLoS Biology Vol. 4/2/2006
Betidanik esan izan da “zero gaixoa” Kansasko Fort Rileyko sukaldaria izan zela, 1918ko martxoan ospitaleratua. Hala ere, badirudi Estatu Batuetako kanpaleku militar ugaritako agerraldi bortitzei buruzko informazioa dagoela aurretik, eta horietatik tropak Europara bidali zirela.
Tropen mugimenduak izan ziren gaixotasunaren hedapen-bide nagusia bere lehen olatuan, 1918ko udaberrian, baina oso azkar hedatu zen eta mundu osora iritsi zen. Maiatzean Afrika iparraldera, Indiara eta Japoniara iritsi zen, ekainean Txinara eta uztailean Australiara. Pandemiaren lau olatu gertatu ziren, gainditutzat eman arte.
Lehen pandemia globala
Izurria bezain aspaldikoa da gripea: duela 2.400 urte baino gehiago deskribatu zuen Hipokratesek, eta Kolonen bidaiekin iritsi zen Amerikara. 1918koa da, ezbairik gabe, larriena eta ezagunena: mundu mailako lehenbiziko pandemiatzat hartzen da. Munduko populazio osoaren herenari eragin zion, eta hegaztien andui baten mutazioaren ondorioz gertatu zen.
Estatu Batuetako soldaduek Lehen Mundu Gerran egindako bidaiekin hasi zen, eta, Osasunaren Mundu Erakundearen kalkuluen arabera (OME), 50 milioi lagun hil zituen, nahiz eta beste batzuen arabera 100 milioi hildako ere eragin zituen. Hau da, bi mundu gerrak batera baino jende gehiago hil zuen. Espainian, 270.000 hildako utzi zituen, hau da, populazioaren %10-20 inguruko heriotza-tasa. Indian bakarrik 1 eta 2 milioi bitartekoa izan zen hildakoen kopurua kalkuluen arabera.
Lehenbiziko kasua 1918ko martxoan dokumentatu zen Estatu Batuetan (Kansas), baina, Gerra Handian Espainia herrialde neutrala zenez, dokumentatu egin zuen gripe haren garapena. Gripeari buruzko informazioak erruz argitaratu ziren Espainiako prentsan; Gerran parte hartu zuten herrialdeetan, aldiz, zorrozki zentsuratua zegoen gai hori, eta horregatik deitu zitzaion “Espainiar gripea”.
Otis Historical Archives/Wikimedia Commons
Camp Funston-en, Kansasen (Estatu Batuetan) 1918ko gripearen pandemian sorturiko larrialdietako ospitale bat.
Andui hura oso azkar hedatzen zen, eta soldaduak kutsatu ziren gehien. Gerraren azken fasea, gainera, hedatze-faktore bikaina izan zen: etxera itzuli ziren soldaduak. Bigarren olatua izan zen indartsuena, urte bereko udazkenean, eta populazio zibilera ere hedatu zen orduan. Hirugarren eta azken olatua, 1919koa, eta seguruenik immunizatuago zegoen populazio batean, ez zen hain bortitza izan.
Hurrengo grafikoan, Parisen, Berlinen, Londresen eta New Yorken gertatzen den asteko heriotza-tasa erakusten da. Kasu gorakada gripeari dagokio. Honela dio testuak: «Gripe pandemia, heriotza-tasa Estatu Batuetan eta Europan 1918an eta 1919an. Askotariko arrazoiek eragindako heriotzak, asteka, milako urteko tasa baten bidez adierazia.
National Museum of Health and Medicine/Wikimedia Commons
Argazkia: Pandemic Influenza: The Inside Story. Nicholls H, PLoS Biology Vol. 4/2/2006
Betidanik esan izan da “zero gaixoa” Kansasko Fort Rileyko sukaldaria izan zela, 1918ko martxoan ospitaleratua. Hala ere, badirudi Estatu Batuetako kanpaleku militar ugaritako agerraldi bortitzei buruzko informazioa dagoela aurretik, eta horietatik tropak Europara bidali zirela.
Tropen mugimenduak izan ziren gaixotasunaren hedapen-bide nagusia bere lehen olatuan, 1918ko udaberrian, baina oso azkar hedatu zen eta mundu osora iritsi zen. Maiatzean Afrika iparraldera, Indiara eta Japoniara iritsi zen, ekainean Txinara eta uztailean Australiara. Pandemiaren lau olatu gertatu ziren, gainditutzat eman arte.
